Gebelikte bitkisel besin destekleri kullanılmalı mı?
Bitkisel ürünlerin, bitki olmaları nedeniyle genellikle doğal oldukları ve bu nedenle güvenilir oldukları sıklıkla düşünülmektedir. Fakat bitkisel ürünler ile ilgili birçok farklı yan etkiler (biyolojik olarak aktif içeriklere, kontaminanlara veya ilaç etkileşimlerine bağlı yan etkiler) bildirilmiştir.
Bitkisel ürünlerdeki kontaminanlar; özellikle Asya’dan ithal edilen ilaçlarda sorun çıkartabilir. Asya’dan ithal edilen ilaçlardan patentinin içeriğini değerlendirildiği bir çalışmada ürünlerin %25’inin yüksek seviyelerde ağır metaller içerdiği ortaya koyulmuştur.
Birçok bitkisel ürün ile birlikte ilaçların kullanımının güvenli olup olmadığı iyi bir şekilde ortaya konulmamıştır. Bazı bitkisel ürünlerin farmasotik ilaçlar ile etkileştiği bilinmektedir. Fakat bu bilgilerin çoğu sistematik araştırmalardan daha ziyade vaka raporlarından elde edilmiştir. Kılıç otu, en kötü şöhretli interaktif bitkisel üründür ve proteaz inhibitörleri, kemoterapik ajanlar ve oral kontraseptifler gibi karaciğer enzim sistemi ile metabolize olan birçok ilaç ile etkileştiği gösterilmiştir. Birçok bitkisel ürünün perioperatif dönemde verilen anestetik ajanlar ve diğer ilaçlar ile etkileşime girme potansiyeli olduğu bildirilmektedir.
Birçok bitkisel ürün farmakolojik olarak aktif bileşikler içerdiğinden aşırı biyolojik etkilere bağlı yan etkilere neden olabilir. Örneğin, efedrin içeren efedra binlerce yıldır yaygın olarak kullanılmıştır ve daha sonra 1990’larda ağırlık kaybının kontrolünde kullanılmıştır.. Yapılan bir analizde ise sık olarak kullanılan diğer bitkisel ürünlere kıyasla efedranin yan etki oluşturma ihtimalinin 40 kat daha yüksek olduğu bulunmuştur. Çalışmalarda bulantı, kusma, psikiyatrik semptomlar ve çarpıntı gibi yan etkilere neden olduğunu ortaya koyulmuştur. Bu ve buna benzer gelişmeler sonucu 2004’te efedra FDA tarafından yasaklanmıştır.
Maalesef birçok bitkisel ürünün yan etkilerinin gerçek sıklığı bilinmemektedir. Yapılan bir çalışmada bitkisel ürünlere bağlı yan etkileri tespit etmek için tasarlanmış denetim sistemlerinin yetersiz olduğu ve muhtemelen bütün olayların çok azının tespit edildiği sonucuna varılmıştır.
Bitkisel ürünlerin, bitki olmaları nedeniyle genellikle doğal oldukları ve bu nedenle güvenilir oldukları sıklıkla düşünülmektedir. Fakat bitkisel ürünler ile ilgili birçok farklı yan etkiler (biyolojik olarak aktif içeriklere, kontaminanlara veya ilaç etkileşimlerine bağlı yan etkiler) bildirilmiştir.
Sonuç olarak, aktif içeriklerine, kontaminanlara, ilaçlarla etkileşimlerine, miktar(doz), kullanım yolu ve şekline, bireysel faktörlere bağlı gelişen yan etkilerine karşı daha çok çalışma yapılmalıdır. Sınırlı bilgi olduğu durumlarda tedaviye önemli faydaları olduğu tespit edilmedikçe ve daha iyi bir şekilde araştırılmış olan ruhsatlı ilaçlar bulunmadıkça en iyi yaklaşım gebelik sırasında bitkisel ürünlerin kullanılmasının önlenmesidir.
Öğr.Gör. Duygu Sağlam