Tiroid hormon tedavisi
Tiroid tedavisinin en sık gerektiği hastalıkların başında Hashimato hastalığı gelir. Ancak hashimato hastalığı olan herkese tedavi gerekmediği de bilinmelidir. Yalnızca hashimato hastalığı tanısı konulup, hormon yapımı azaldığında tedavi verilmelidir. Hormon azlığının ilk göstergesi ise kan TSH hormonunda yükselmedir. Yaşam boyu hiç tedavi gerekmeyebileceği gibi, uzun yıllar sonra tedavi ihtiyacı doğabilir. Verilecek tedavi ise tiroid hormon tedavisidir.
Bu tedavi doğru bir şekilde, uygun dozda ve doktor kontrolünde kullanıldığında neredeyse hiç bir yan etkisi yoktur. Tiroid hormon tedavisinde temel olarak kullanılan T4 hormonu olan levotiroksin (LT4)dir. Bu ilaç ağız yolu ile alındıktan sonra ince barsaktan emilir. İlaç alındıktan sonra emilip kana karışmasının en üst düzeyde olması için aç olunması gerekmektedir. Bu nedenle ilaç mutlaka sabah aç karnına, kahvaltıdan en az yarım saat önce alınmalıdır. Günde bir kez alınması yeterlidir. İlacın etki süresi 7 günden fazladır. Bu nedenle ilaç başlandıktan veya doz değişikliği yapıldıktan sonra yeni ilaç dozuna karar verebilmek için en az 4 hafta geçmelidir. Türkiyede bu ilacı içeren üç tane ticari preparat mevcuttur. Bu preparatlar arasında etkinlik açısından fark olmadığı kabul edilmektedir.
Ülkemizde bu ilacın 25, 50, 75, 100, 150, 200 mcg dolarındaki preparatları mevcuttur. Hastanın ihtiyacına göre bu dozlar doktor tarafından reçete edilir. Bazen de gereken dozu tek bir hap ile karşılamak mümkün olmayabilir. Bu durumda ilaçlar bölünerek alınabilir. Preparatların hepsi çentiklidir ve dörde bölünebilir. İlacı bölerken eşit bölünmeyebileceği konusundaki kaygı yersizdir. Çünkü genellikle kolayca eşit bölünebilmektedir. Eşit bölünmese bile diğer parça ertesi gün alınacağı için dozda bir aksama olmayacaktır. Bazı durumlarda da haftanın bazı günleri daha yüksek bazı günleri daha düşük dozlar verilerek ayarlama yapılabilir.
Doz ihtiyacı hastanın yaşına, hastalığının başlangıç süresine, cinsiyete, eşlik eden hastalığa ve kiloya göre değişebilir. İlaç başlanırken düşük dozla başlanır ve kademeli olarak artırılır. Arzulanan tam doza ulaşıldıktan sonra en az 4 hafta geçince kan TSH düzeyine bakılarak ilaç dozu ayarlanır. İlacın düzenli kullanılması önemlidir. Bir iki gün unutulduğunda önemli bir sorun yaşanmasa da ilacı devamlı olarak aksatmak tedavi yetersizliğine yol açabilmektedir.
Ayrıca ilacın düzensiz kullanıldığından doktor haberdar edilmez ise; doktor, ilacın yetersiz geldiğini düşünerek gereksiz doz artırımına gidebilir. Bu nedenle doğru olan, öncelikle ilacı aksatmamaktır. Ancak unutulursa hatırlandığında alınmalıdır. Ancak tok karnına alındığında ilacın yaklaşık yarısı emilebilmektedir. Ayrıca ilaç aksatıldıysa bu durum doktora mutlaka bildirilmelidir. Ayrıca mide asidini azaltan ilaç kullananlarda, laktoz intoleransı gibi barsak hastalığı olanlarda, mide barsak ameliyatı geçirenlerde ilaç ihtiyacı artabilmektedir.
Demir, kalsiyum gibi bazı mineral destekleri de ilaç emilimini azaltabilmektedir. Bu ilaçlar, tiroid hormonu ile aynı anda alınmamalıdır. Uyanır uyanmaz ilk önce tiroid hormonu alınmalı, diğer ilaçlar daha sonra alınmalıdır. Aşırı kahve tüketimi de ilacın emilimini azaltabilir.
İlacın doğru dozda alındığının göstergesi kan TSH düzeyidir. Kan TSH düzeyine göre ilaç dozu ayarlanır. TSH düzeyinin hangi seviyede tutulacağına hastanın yaşına, gebelik durumuna, tiroid hastalığına ve diğer eşlik eden hastalıklarına göre doktor tarafından karar verilir. Gebelik durumunda ilacın düzenli kullanılmasına daha fazla dikkat edilmelidir. Kontrol aralıkları daha kısa olmalıdır. Ayrıca ülkemizde malesef yanlış yönlendirmeler neticesinde gebelik geliştiği için tiroid hormonunu kesenler olmaktadır. Bu da bebekte zeka geriliğinden, gebelik kayıplarına kadar istenmeyen sonuçlara yol açabilmektedir. Aksine gebelikte genellikle hormon ihtiyacı artmaktadır.
Tiroid hormonu uygun dozda kullanıldığında, ne gebeliğe, ne bebeğe ne de anneye zarar vermediği unutulmamalıdır. Uygun dozda ve doktor kontrolünde kullanıldığında hiç bir yan etkisi olmayan bu ilaç, gereğinden fazla kullanıldığında çarpıntı, terleme, sinirlilik, el titremesi, kilo kaybı, kalp ritim problemleri, kalp kasında büyüme, kemik erimesi gibi sorunlara yol açabilmektedir.
Kaynak:
Alptekin Gürsoy, Murat Faik Erdoğan (2012). A'den Z'ye Klinik Tiroidoloji. İstanbul: Ömür Matbaacılık A.Ş.