Hashimoto hastalığı
Hashimoto hastalığı, hipotiroidi (tiroid hormonunun azalması-tiroid tembelliği) nedenlerinden birisidir. Bu hastalıkta tiroid bezinde bir tür iltihap oluşmaktadır ve bu iltihap, virüs veya bakteri ile oluşan mikrobik bir hadise değildir. Bu iltihabı yaratan durum, vücudun kendi savunma hücreleridir. Bu savunma hücrelerinde bir tür programlanma hatası oluşmakta ve bu savunma hücreleri, tiroid hücrelerini tıpkı bir mikrop gibi algılayarak ortadan kaldırmaya çalışmaktadırlar. Sonuçta da tiroid hormon yapımı azalabilmektedir. Hastalığın kökeninde fazla iyot tüketimi veya genetik yatkınlık vardır. İsmini, hastalığı bulan Hashimoto adındaki Japon bilim adamından almıştır.
Aslında hashimoto hastalarının yalnızca %5-10'unde hipotiroidi gelişmekte, geri kalan %90-95'inde hormon üretimi normal kalmaktadır. Çok nadir olarak da başlangıçta geçici bir hipertirodi (tiroid hormonunun artması-zehirli guatr) dönemi olabilir. Ayrıca hipotiroidi gelişen bazı vakaların yaklaşık %5'inde kendiliğinden düzelme olmaktadır. Bu düzelme, özellikle Japonya gibi iyot tüketiminin fazla olduğu ülkelerde, tek başına iyot kısıtlaması sonucu gelişmektedir. Bu hastalıkta, tiroid bezi başlangıçta büyüse de, yıllar içinde giderek küçülür ve çok küçük boyutlara kadar gerileyebilir. Hastalığın tanısı, kanda bakılan anti-Tg ve anti-TPO denilen antikor düzeylerinde yükselme olması ve ultrasondaki tipik görüntü ile konulur.
Hashimoto hastalığında eğer tiroid tembelliği gelişirse, halsizlik, düşük enerji, unutkanlık, yüz ve göz etrafında şişlik, kabızlık, vücut hareketlerinde yavaşlama, olaylara tepki vermede yavaşlama, konuşmada yavaşlama ve seste kabalaşma veya ses kısıklığı görülebilir. İştah ve yiyecek alımının azalmasına rağmen kilo artışı olur. Bunun sebebi metabolizma yavaşlaması, vücutta su tutulumunun artması ve fiziksel aktivitenin azalmasıdır. Vücutta ısı üretimi de azaldığı için çok üşüme veya soğuğa dayanıksızlık söz konusudur. Ayrıca vücut yağ depolarında da bir miktar artış olmaktadır. Kötü kolesterol olarak bilinen LDL kolesterol ve trigliserit düzeyi de artabilmektedir. Küçük tansiyonu yükseltebilmektedir. Ayrıca cilt kuru ve soluk, saçlar kaba, tırnaklar kırılgan olabilmektedir. Adet düzensizlikleri, geçici kısırlık, düşüklere de yol açabilmektedir.
Hashimoto hastalığında yalnızca hipotiroidi gelişirse tedavi verilir. Hipotiroidisi olan bir kişide TSH yükselir ve daha ileri aşamada sT3 ve sT4 hormonları düşer. Esas tiroid hormonları sT3 ve sT4 dür. TSH ise beyinden salgılanan ve tiroid bezini komuta eden hormondur. Hipotiroidi geliştiğinin ilk göstergesi TSH hormonunun yükselmesidir. sT3 ve sT4 hormonları uzun bir süre normal düzeyde kalır ve çok daha ileri aşamalarda düşerler. Anti-Tg veya anti-TPO yüksekliği tanı koydurur, fakat tedaviye başlama kararını etkilemez. Bu antikorlar yüksek olsa bile, TSH normal ise tedavi gerekmez. Ayrıca antikorların tekrar tekrar bakılması gereksizdir ve boşuna yapılan bir sağlık harcamasıdır. İlk aşamada tanı konulduktan sonra çok özel durumlar dışında tekrarlanmasına gerek yoktur. Tedavide ise levotiroksin ismindeki sentetik T4 hormonu kullanılmaktadır. İlaç doz ayarlaması periyodik olarak doktor kontrolü altında yapılmalıdır. Uygun dozda kullanıldığında ilacın neredeyse hiç bir yan etkisi yoktur. İlacın düzensiz kullanılması yaşam kalitesini bozmakta veya ilacın tedavi edici etkisini sınırlamaktadır. Uzun süre doktor bilgisi dışında kesilmesi ise komaya kadar gidebilen ciddi sonuçlara yol açabilmektedir.
Kaynak:
Alptekin Gürsoy, Murat Faik Erdoğan (2012). A'den Z'ye Klinik Tiroidoloji. İstanbul: Ömür Matbaacılık A.Ş.